Śluza Guzianka

Oddana do użytku w 1900 roku Śluza Guzianka jest jedną z najważniejszych budowli hydrotechnicznych na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Położona jest w jego południowej części i łączy jezioro Bełdany z jeziorem Guzianka Mała. Śluza umożliwia pokonywanie około dwumetrowej różnicy poziomu wody w trakcie żeglugi pomiędzy zbiornikami. Płynąc z północy, pozwala na dotarcie do miejscowości Ruciane-Nida oraz malowniczego jeziora Nidzkiego.

Spis treści

Śluza Guzianka – ważny element systemu

Koncepcja geodety Józefa Nartowicza-Narońskiego, zakładająca połączenie Wielkich Jezior Mazurskich w jeden żeglowny szlak, powstała w drugiej połowie XVII wieku. Naroński, zatrudniony przez Elektora brandenburskiego, dokonał pomiarów i sporządził mapy całej Krainy Jezior Mazurskich. Jego prace kontynuowali Samuel Suchodolec, następnie jego syn Jan. W pierwszej połowie XVIII wieku Suchodolec doprecyzował plany kanałów. Przekopano je w połowie XIX wieku, dążąc do ujednolicenia poziomu zwierciadła wód w całym systemie. W tym czasie powstała Śluza Karwik oraz Kanał Jegliński, łączący jezioro Śniardwy z jeziorem Roś. Wówczas pojawiły się także plany budowy śluzy Guzianka.

Historia śluzy Guzianka

Ekspertyzy, w oparciu o które budowano śluzę Guzianka, zakładały korzystny wpływ budowli na poziom wód na szklaku i usprawnienie żeglugi, a także poprawę sytuacji hydrologicznej regionu. Miało to ogromne znaczenie również ze względów turystycznych. W sezonie letnim po jeziorze Bełdany pływały statki spacerowe, lecz właściciele linii żeglugowych dążyli do wydłużenia szlaku (do Rucianego–Nida). Z tego powodu nieodzownym stała się budowa śluzy, która wyrównała by poziom wody w jeziorze Guzianka Mała i umożliwiła połączenie wodne z południem Mazur. Prace rozpoczęto w1879 roku i po około ośmiu miesiącach śluza Guzianka została oddana do użytku. Do wykonania komory śluzy użyto wówczas drewna. Rozwiązanie to okazało się jednak mało praktyczne i po dwóch dekadach przebudowano śluzę. Tym razem do budowy wykorzystano cegły oraz kamień. Umocnioną cegłą komorę śluzy zalano betonem odpornym na oddziaływanie wody. Przy przebudowie śluzy Guzianka zostały użyte nowoczesne, jak na tamte czasy, maszyny inżynieryjne, wśród nich bardzo wydajne koparki parowe.

Znaczenie śluzy Guzianka

Po spiętrzeniu, położonych wyżej, jezior oraz zamknięciu odpływu rzeką Nidką w znacznym stopniu uległa poprawie sytuacja terenów rolniczych, położonych na niższych obszarach. Udało się osuszyć pola, łąki oraz pastwiska. Poprawiła się także sytuacja obszarów leśnych, które nie podlegały już tak dotkliwej degradacji wodnej. Oczywiście oprócz wartości gospodarczej, wydłużenie szlaku wodnego, wpłynęło bezpośrednio na ożywienie ruchu turystycznego. Dzięki budowie śluzy Guzianka, bez problemów można było żeglować z Giżycka, Mikołajek przez Jezioro Nidzkie do starej huty żelaza w Jaśkowie. Pierwsze rejsy pasażerskie uruchomiono w roku 1891. Wkrótce statki parowe zastąpiono spalinowymi i rozpoczęły się regularne kursy na Szlaku Wielkich jezior Mazurskich.

Codzienność na śluzie Guzianka

Pierwsza śluza komorowa (kanałowa) powstała w Chinach na Rzece Zachodniej w 984 roku. Posiadała dwoje drzwi i długość prawie 71 metrów. Ułatwiała sprawny transport towarów prowincji Huainan i podobnie jak śluza Guzianka, umożliwiała pokonanie około dwumetrowej różnicy poziomów wód. System ten bez wątpienia był znacznie efektywny, niż wciąganie łodzi na linach przy pomocy wołów. Pierwsza śluza komorowa w Europie powstała 1373 roku w Holandii. Kilka lat później pojawiły się pierwsze śluzy w Niemczech, na szlaku wodnym łączącym Hamburg z Lubeką.

Obecnie w Krainie Tysiąca Jezior możemy zobaczyć jedynie 3, z ponad stu czynnych śluz w naszym kraju. Są to śluzy: Guzianka, Karwik i Przerwanki. W szczycie sezonu żeglarskiego przez śluzę Guzianka przeprawiają się liczne jednostki pływające, panuje tu olbrzymi ruch. Sam proces śluzowania zajmuje zaledwie 20 minut, jednak zazwyczaj na śluzowanie w trakcie sezonu trzeba poczekać nawet kilka godzin. 7,5 metrowe wrota śluzy otwierane są napędem elektrycznym, następnie jednostki wpływają do 44-metrowej długości komory. Komora może pomieścić jednorazowo około 20 jachtów. Niestety, ze względu na panujący tu duży tłok i nieprawidłowości przy śluzowaniu, od czasu do czasu dochodzi do awantur pomiędzy żeglarzami lub uszkodzeń jachtów.

Śluza Guzianka i jej godna następczyni

W miesiące letnie Szlak Wielkich Jezior Mazurskich przeżywa prawdziwe oblężenie. Każdego roku w sezonie turystycznym przez śluzę Guzianka przeprawia się około 15 tysięcy jednostek. Aby ją odciążyć, 25 czerwca 2020 roku, oddano do użytku śluzę Guzianka II. Nowa śluza, wyposażona w awanporty, most, budynek sterowni i zaplecze, może pomieścić 10 jachtów dużych, bądź 12 średnich lub małych (w dwóch rzędach). Wspomaga ona pracę starej śluzy, rozładowując wielogodzinne kolejki oczekujących na śluzowanie. Tylko w pierwszym roku przepłynęło przez nią prawie 22 tysiące jednostek. W 2019 roku żeglarze doczekali się także decyzji dotyczącej remontu śluzy Guzianka I, której stan wymaga pilnych napraw.