Zwycięstwo w bitwie pod Grunwaldem uznano w ówczesnej Polsce i na Litwie za przełom w potyczkach z Zakonem Krzyżackim. Już w 1412 roku, tryumfalny dzień 15 lipca, ogłoszono świętem państwowym. W ten dzień we wszystkich polskich kościołach wygłaszano uroczyste kazania, sławiące bohaterską postawę polskiego króla Władysława w walce z Krzyżakami. Pomimo niezbyt korzystnego traktatu pokojowego, bezsprzecznie na grunwaldzkich polach zakon został złamany i od tego dnia nie odważył się już nigdy powstać w koronnej bitwie przeciwko Polakom.
Spis treści
Grunwald, czyli tryumf sprzymierzonych wojsk polsko-litewskich nad siłami zakonu krzyżackiego
Świt 15 lipca 1410 roku przywitał 40-tysięczną armię polsko-litewską chłodem, deszczem i silnym wiatrem. Wojska, po trzecim sygnale trębacza, ruszyły polnymi dróżkami na wschód. Minęły płonące wsie (podpalone przez straż przednią) Jankowice, Gardyny, Turowo oraz Browinę i dotarły do Ulnowa, leżącego nad jeziorem Łubień (około 10 km od wioski Grunwald). Wiatr przegonił chmury i zrobiło się pogodnie. Wybiła godzina ósma. W rozstawionym na wzgórzu namiocie król Władysław Jagiełło uczestniczył we mszy świętej. Wcześniej jednak nakazał obserwację zbliżającej się armii krzyżackiej. Władca nie okazywał niepokoju. Zgodnie z ustaleniami, poczynionymi z wielkim księciem litewskim Witoldem (w grudniu 1409 roku w trakcie zjazdu w Brześciu Litewskim), armia polska i litewska miały wyruszyć wspólnie na krzyżacką stolicę – Malbork. Rzeczywistym założeniem tego planu było sprowokowanie zakonu do stoczenia decydującego starcia. I właśnie ta chwila nadeszła.
Grunwald i bitwa w wymiarze ideowo – kulturowym
Do tego dnia potyczki Polski z Krzyżakami miały niewielki rozmiar. Do początku czternastego wieku zakon nie był uważany za wroga. Jednak kolejne lata pokazały, że zwalczanie uciążliwych sąsiadów z północy (Prusów) z pomocą Krzyżaków nie stanowiło dobrego rozwiązania. W miejsce zróżnicowanych plemion, za północną granicą Polski, powstało bogate państwo o znacznych możliwościach bojowych i zaborczych planach poszerzenia włości. Zdolność orężna zakonu (bracia- rycerze, rycerstwo, najemnicy) sięgała kilkunastu tysięcy zbrojnych. Poza tym od XIII wieku zakon krzyżacki posiadał monopol na nawracanie (również z bronią w ręku) pogan na chrześcijaństwo.
W 1309 roku Krzyżacy podjęli interwencję na Pomorzu. Po pokonaniu Brandenburczyków zajęli Gdańsk i dokonali okrutnej masakry obrońców miasta oraz mieszczan. W następnym roku zajęli całe Pomorze Gdańskie i przenieśli siedzibę wielkiego mistrza zakonu do Malborka. Konflikt polsko-krzyżacki narastał, a trwająca przez pięć lat wojna i liczne procesy nie doprowadziły do rozstrzygnięcia. Chwilowe rozwiązanie przyniósł pokój w Kaliszu, zawarty w 1343 roku. Dopiero podpisanie unii polsko-litewskiej w 1385 roku zmieniło układ sił. W konsekwencji tego przymierza zakon rozpoczął przygotowania do działań wojennych. W 1409 roku wielki mistrz zakonny był gotowy do wojny.
Bitwa pod Grunwaldem – prolog
Przygotowania do bitwy trwały również po stronie polsko-litewskiej. Ocenia się, że liczebność rycerstwa polskiego w bitwie pod Grunwaldem sięgała 20 tys., a litewskiego prawie 10 tys. zbrojnych. Z przekazów wynika, że łącznie z obsługą taborów oraz czeladzią obozową połączona armia liczyła około 40 tys. ludzi. Po stronie zakonu zgromadzono siły sięgające ponad 20 tys. Małopolanie oraz rycerstwo Rusi Czerwonej wyruszyło w czerwcu 1410 roku z Wolborza i w Czerwińsku siły te połączyły się z rycerstwem wielkopolskim. W ciągu trzech dni wojska przeprawiły się przez Wisłę. 7 lipca siły polsko-litewskie zatrzymały się w Bądzynie, a dwa dni później pod Lidzbarkiem. Rozwinięto sztandary, a król odmówił uroczystą modlitwę. 10 lipca wojska polsko-litewskie wyruszyły w stronę Kurzętnik. Armia musiała jednak znaleźć inną drogę, ponieważ po drugiej stronie Drwęcy gromadziły się główne siły krzyżackie. Pokonawszy przesmyk między jeziorami Małą i Wielką Dąbrową, armia ruszyła na Malbork. Zamiarem było sprowokowanie Krzyżaków do walnej rozprawy.
Wiktoria polsko – litewska na polach Grunwaldu
15 lipca 1410 roku sprzymierzone wojska polsko-litewskie stanęły na południowym brzegu jeziora Łubień. Krzyżacy nadciągali od zachodu (od strony Fryngowa). Król Władysław Jagiełło wysłuchał dwóch mszy. Wojska litewskie zajęły prawe skrzydło, natomiast polskie lewe i środkowe. Krzyżacy rozbili obóz między Stębarkiem, Łodwigowem oraz Grunwaldem. Wojska polsko-litewskie ukryte były w zaroślach. Obie armie dzielił liczący około 5 km pagórkowaty obszar. Przez grunwaldzkie pole płynął Wielki Strumień (obecnie nieistniejący). Do polskiego obozu przybyli dwaj krzyżaccy heroldowie z mieczami dla Jagiełły i Witolda. W obraźliwych słowach prowokowali władców do rozpoczęcia bitwy. Miecze zostały przyjęte, a harda przemowa znalazła swoje miejsce w powojennych kronikach i legendach o epokowym zwycięstwie na polach Grunwaldu.
51 polskich i 40 litewsko-ruskich chorągwi ruszyło do walki. Książę Witold walczył na prawym skrzydle, król Władysław odjechał w asyście niewielkiej chorągwi na pobliski pagórek. Większość armii stanowili lekkozbrojni, strzelający z kuszy lub walczący na miecze. Po stronie polskiej rycerze w pełnym uzbrojeniu stanowili około 1/3 walczących, po stronie zakonu nieco mniej. Walka rozpoczęła się około południa. Wojska sprzymierzone ruszyły na sygnał trąby, po odśpiewaniu Bogurodzicy. Prawe litewskie skrzydło ruszyło z impetem jako pierwsze. Po godzinnej uporczywej walce wojska krzyżackie zyskały przewagę. Lewe polskie skrzydło parło w kierunku krzyżackiego obozu.
Koniec bitwy
Kiedy zniknęła z pola widzenia chorągiew z białym orłem zapał na chwilę osłabł. Radość Krzyżaków okazała się pochopna. Chwilę później sztandar podniesiono, a wojska sprzymierzone uzyskały przewagę. Atakujący rycerze z wielkim mistrzem zakonnym na czele zbliżyli się do pagórka, na którym stał król Władysław. Jeden z nich ruszył w stronę polskiego władcy, jednak Jagiełło zabił atakującego celnym rzutem kopii. Już w pierwszym zwarciu chorągwi polskich i krzyżackich poległ wielki mistrz Ulryk von Jungingen oraz większość dostojników zakonnych. Pozostałe siły krzyżackie zaczęły się wycofywać w kierunku obozu. Gdy zbliżała się godzina czwarta popołudniu, walka przemieniła się w ucieczkę a później w rzeź krzyżackich zbrojnych. Uciekinierzy, przeprawiający się traktem na Grunwald, Fryngowo do Malborka, nieśli wieść o klęsce zakonu.
MOs810, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
_(3).jpg){kind=link}