Hodowla zachowawcza koników polskich ( nazywanych niegdyś mylnie tarpanami), prowadzona przez naukowców w Popielnie, to sukces na miarę polskiej hodowli żubra. Głównym celem działalności stacji badawczej Polskiej Akademii Nauk (PAN) jest ochrona różnorodności biologicznej, poprzez hodowlę zwierząt w warunkach najbardziej zbliżonych do naturalnych. Ponadto placówka prowadzi prace doświadczalne w tym zakresie, a także edukację i propagowanie aktywnego stylu życia.
Spis treści
Kilka słów o historii hodowli
Obszar Stacji Badawczej PAN w Popielnie zajmuje powierzchnię 24,73 km2. Ponadto, obejmuje także las doświadczalny o powierzchni 1600 hektarów, gdzie m.in. znajduje się rezerwat koników polskich. Pracownicy stacji prowadzą działania związane z odtwarzaniem zasobów naturalnych oraz badaniem wpływu turystyki na ekosystem leśny.
Stacja Badawcza PAN w Popielnie rozpoczęła działalność już w 1949 roku. Jest najstarszą w Polsce placówką, w której żyją niezwykle wytrzymałe koniki polskie. Pochodzenie tych zwierząt o myszowatym umaszczeniu nie jest jasne. Jedni twierdzą, że ich przodkiem jest tarpan, natomiast inni traktują konika polskiego jako potomka krzyżówki tarpana z innymi rasami hodowlanymi. W 1955 roku utworzono Zakład Doświadczalny Instytutu Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN. Od 1 stycznia 2016 roku Stacja Badawcza PAN w Popielnie jest jednostką podporządkowaną Instytutowi Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.
Jak trafić do Stacji Badawczej PAN w Popielnie?
Osada Popielno została założona w XVII wieku. Dawniej jej mieszkańcy zajmowali się w głównie popielarstwem, czyli wytwarzaniem popiołu drzewnego i potażu (węglanu potasu) z drewna. Wieś położona jest na Półwyspie Popielniańskim, otoczonym czterema jeziorami: Bełdany, Mikołajskie, Warnołty i Śniardwy, w odległości 8 km na południe od Mikołajek. Właśnie lokalizacja osady oraz topografia półwyspu zadecydowały o utworzeniu w tym miejscu placówki naukowej PAN.
Główne obiekty Stacji Badawczej PAN w Popielnie zlokalizowane są na zachodnim brzegu jeziora Śniardwy, około 5 km od Mikołajek. Aktualnie stacja obejmuje prawie cały teren półwyspu Popielińskiego. Do hodowli w Popielnie można dotrzeć na dwa sposoby: promem samochodowym Wierzba-Popielno lub okrążając jezioro Bełdany, z miejscowości Ruciane-Nida przez Wejsuny. W drugim przypadku skorzystamy z drogi wiodącej przez piękne lasy.
Co znajduje się w Stacji Badawczej PAN?
W zagrodach w Popielnie hodowanych jest kilkadziesiąt osobników jeleniowatych, w tym jeleni szlachetnych, danieli i chińskich jeleni milu. W staniach przebywa prawie 80 koników polskich, natomiast na wolności można zobaczyć cztery tabuny, składające się z ogiera i klaczy. Jednocześnie na terenie placówki prowadzone są badania nad rozrodem i tych gatunków. Stacja Badawcza PAN w Popielnie jest ośrodkiem, w którym realizowany jest program aktywnej ochrony bobra. Goście mają możliwość zwiedzania stacji wraz z przewodnikiem jedynego w Polsce miejsca hodowli bobrów. Po II wojnie światowej gatunek był zagrożony wyginięciem, dlatego pracownicy stacji w Popielnie podjęli działania zmierzające do odtworzenia tego gatunku.
Placówka w Popielnie jest również miejscem, gdzie utrzymuje się rezerwę genetyczną i prowadzona jest hodowla bydła czerwonego polskiego. Gatunek ten wywodzi się od małego dzikiego bydła krótkorogiego oraz świni złotnickiej pstrej. Stacja badawcza prowadzi także własną pasiekę, w której żyje rodzima pszczoła augustowska. Ponadto funkcjonuje tu ośrodek edukacji przyrodniczo-ekologicznej, który oferuje rozmaite warsztaty dla dzieci i młodzieży w wymiarze kilkudniowym, jak i kilkutygodniowe zajęcia. Zimą Stacja Badawcza PAN w Popielnie organizuje kuligi, a w okresie wiosenno-jesiennym przejażdżki powozem, naukę jazdy konnej. Na miejscu do dyspozycji turystów są także pokoje gościnne.
Konik polski – warto wiedzieć
Niewątpliwą atrakcją Stacji Badawczej PAN w Popielnie są koniki polskie. To wyjątkowo wytrzymały, odporny na trudne warunki atmosferyczne i choroby koń. Jest długowieczny ( żyje około30 lat), mało wymagający, nadaje się zarówno do lekkich prac polowych, jak i jazdy wierzchem. Rasa ta nie należy do największych. Wysokość w kłębie dorosłego konika polskiego wynosi od 130 do140 cm, a przeciętna waga waha się miedzy 300 a 400 kg. Koniki polskie mają krępą budowę ciała i są dobrze umięśnione. Ich umaszczenie jest myszowate, z charakterystyczną ciemną pręgą, biegnącą po grzbiecie. Grzywa jest czarna i gęsta. Wyjątkowe cechy konika polskiego zostały już dawno dostrzeżone przez ludzi, dlatego wykorzystywano je do pracy. Głównie pracowały w transporcie, na roli, a także służyły jako konie zaprzęgowe oraz wierzchowe w jeździectwie rekreacyjnym.
Ścieżki przyrodnicze stacji badawczej
W lesie, na terenie Stacji Badawczej PAN w Popielnie, znajdują się dwie trasy przyrodnicze. Pierwsza z nich o długości 6 km (tworząca pętlę) zaczyna się w Popielnie i przebiega wzdłuż brzegu jeziora Bełdany. Dłuższa ścieżka – 10-kilometrowa kończy się przy bramie wjazdowej do lasu. Spacer trasami przyrodniczymi umożliwia poznanie bioróżnorodności Puszczy Piskiej i charakterystycznych dla niej gatunków roślin. Wśród najczęściej spotykanych gatunków drzew lasu popielniańskiego znajduje się: sosna zwyczajna, świerk, brzoza brodawkowata, dąb szypułkowy, lipa drobnolistna i grab zwyczajny.
Krótsza ścieżka o nazwie „Smolaki” prezentuje proces sukcesji ekologicznej dwóch jeziorek dystroficznych: Smolak Duży (pow. ok. 10 ha) i Smolak Mały (pow. ok. 3,5 ha). Prowadzi również przez torfowisko Kurze Bagno, które powstało po dawnym jeziorku. Ścieżka ta prezentuje niezwykle ciekawe i cenne zbiorowiska roślinne. Najczęściej są to torfowce pokrywające powierzchnię torfowiska, bagno zwyczajne o odurzającym zapachu, wełnianka pochwowata, borówka bagienna zwana popularnie łochynią, żurawina błotna, modrzewica zwyczajna oraz owadożerna rosiczka.
Muzeum
Interesującą atrakcją placówki jest muzeum przyrodnicze, które powstało w 1997 roku z myślą o turystach. Prezentuje ciekawą ekspozycję dorobku Stacji Badawczej PAN w Popielnie oraz stan aktualnie prowadzonych prac. Można w nim zobaczyć jedyną tego typu w Polsce kolekcję zrzutów poroża jeleni oraz wystawę zaprzęgów konnych, wozów i sań. Obiekt mieści się w dobrze zachowanym, zabytkowym XVIII-wiecznym spichlerzu. Muzeum podzielono na kilka działów tematycznych, m.in.: poświęconemu konikowi polskiemu, bobrom europejskim oraz kolekcji poroża jelenia. Muzeum Przyrodnicze Stacji Badawczej PAN w Popielnie czynne jest w dni powszednie w godzinach 10:00 – 15:00, a zwiedzanie jest bezpłatne. Konieczna jest wcześniejsza rezerwacja telefoniczna.
Zobacz też
Zdjęcie we wpisie: Sylwester Górski, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons