Działania wojenne na Mazurach pozostawiły po sobie wiele śladów umocnień i fortyfikacji. Znaleźć można tu liczne, rozsiane w szczególności na obszarach leśnych, obiekty militarne, które znajdują się na Szlaku Fortyfikacji Mazurskich. Do dzisiaj zachowały się bunkry, polowe pozycje obronne, okopy i rowy. Ich odkrywanie umożliwia poznanie historii ciekawych i tajemniczych budowli wojennych, chociażby takich jak schron bojowy Regelbau 107a w Piszu.
Spis treści
Śladem fortyfikacji
W styczniu 1945 roku Pisz pozostawał w bezpośrednim zasięgu działań wojennych. II wojna światowa pozostawiła to miasto w zgliszczach. Paradoksalnie, z tego czasu pozostało tu wiele zabytków militarnych. Są to, pochowane w większości w lasach, bunkry, stanowiska ogniowe, rowy, które tworzyły dawną Pozycję Piską – polowy punkt oporu wojsk niemieckich. Stanowił on część linii obrony granic Prus Wschodnich. Jednym z jego elementów jest schron bojowy Regelbau 107a w Piszu, który stanowi przykład obiektu fortyfikacyjnego z wyjątkowo dobrze zachowanymi oryginalnymi przeciwpancernymi elementami wyposażenia.
Schron bojowy Regelbau 107a w systemie Pozycji Piskiej
Niemcy przygotowując się do II wojny światowej, rozpoczęli latem 1939 roku wznoszenie Pozycji Piskiej (z niem. Stützpunkt Johannisburg), składającej się ze schronów tworzących Punkt Oporu Pisz oraz schronów flankujących od północy i południa we wsiach Wiartel i Bemowo Piskie. Część obiektów postawiono wykorzystując ukształtowanie terenu, zagłębiając i maskując je w ziemi. Początkowo wybudowano 4 schrony dla stanowisk broni maszynowej, następnie rozbudowano system fortyfikacji, modyfikując niektóre schrony poprzez dobudowanie dwóch garaży dla dział przeciwpancernych. Jednocześnie powstał ciężki schron przeciwpancerny, wykonano także ziemne stanowiska dla ckm oraz rowy strzeleckie i dobiegowe.
Pozycja Piska miała dwa zasadnicze cele: zabezpieczać mobilizację wojsk niemieckich oraz ochraniać rejon Pisza przed atakiem nieprzyjaciela prowadzonym w kierunku Orzysza i Rucianego-Nida. Pod koniec wojny w 1944 roku pozycję wzmocniono przed spodziewanym natarciem wojsk sowieckich. Wykonano rów przeciwpancerny i okopy ze stanowiskami ogniowymi.
W styczniu 1945 roku oddziały niemieckie opuściły Pozycję Piską bez walk. Zdemilitaryzowane schrony znalazły się w zarządzie Skarbu Państwa, samorządu, bądź osób prywatnych. Wraz z upływem lat część z nich uległa zniszczeniu. Schron bojowy Regelbau 107a wraz ze schronem biernym typu Regelbau 502 w roku 2007 wpisanO do rejestru zabytków.
Schronu bojowy Regelbau 107a – opis schronu
Schron bojowy Regelbau 107a był największym i najsilniej wyposażonym w środki bojowe obiektem Pozycji Piskiej. W nomenklaturze wojskowej jest to obiekt fortyfikacji ciężkiej Bauwerk 49 typ 107a. Posiada dwie izby dla ciężkich karabinów maszynowych MG 34, kopułę obserwacyjną w kształcie dzwonu i izbę flankującą.
Schron bojowy Regelbau 107a wykonano w nowej, trwalszej niż dotychczasowe schrony, kategorii odporności „Bneu”. Jego konstrukcja jest żelbetowa o grubości ścian i stropów wynoszącej 2 metry. Ścianę czołową wzmocniono do rozmiaru ponad 3 m, poprzez dodatkowe płyty pancerne o grubości 20 cm. Takie parametry konstrukcji schronu Regelbau 107a pozwalały przetrzymać wielokrotne trafienia pociskami kalibru 15 cm lub pojedyncze uderzenie pociskiem 21 cm. Karabiny maszynowe zamontowane były w strzelnicach pancernych o grubości ścian 20 cm. Wnętrze schronu bojowego Regelbau 107a jest obecnie w bardzo dobrym stanie technicznym. Na ścianach znajdują dobrze zachowane, wymalowane pozostałości instrukcji postępowania dla załogi. W pomieszczeniach – kazamatach schronu, mogło przebywać 12 żołnierzy. Pomiędzy kazamatami znajduje się stanowisko obserwacyjne chronione z góry pancerną kopułą – dzwonem o grubości 15 cm.
Zwiedzanie schronu Regelbau 107a
Schron bojowy Regelbau 107a znajduje się na wytyczonej ścieżce edukacyjnej, nad którą pieczę sprawuje lokalne Stowarzyszenie Historyczne „Piska Pozycja Ryglowa”. Podążając ścieżką można zobaczyć 8 schronów tworzących Pozycję Piską. Dwa z nich zostały poddane renowacji – oprócz schronu bojowego Regelbau 107a, także schron bierny typu 502 (udostępniony do zwiedzania). Schrony zawierają elementy uzbrojenia, łączności i wyposażenia kwaterunkowego (łóżka, stoły), a w jednym z nich eksponowany jest karabin MG 34. Dostęp do schronu bojowego Regelbau 107a jest ograniczony, ponieważ leży na terenie prywatnej ogrodzonej posesji. Można jednakże go zwiedzać bezpłatnie po telefonicznym umówieniu się z właścicielem.
Schrony bojowe Regelbau na linii fortyfikacyjnej
Ciekawym obiektem, który można również zwiedzić w ramach Piskiej Pozycji Ryglowej jest schron bierny Regelbau 502, który znajduje się przy ulicy Niskiej. W konstrukcji schronu wykorzystano naturalne warunki terenu. Schron należał do kategorii odporności Bneu – posiada żelbetowe ściany zewnętrzne i strop o 2- metrowej grubości. Schron bierny 502 przeznaczony był dla dwóch drużyn piechoty w liczbie około 30 żołnierzy i składał się z dwóch połączonych pomieszczeń pogotowia, w których przebywała załoga. Aby się do niego dostać, należało najpierw przejść przez śluzę przeciwgazową. W schronie 502 znajduje się wieża obserwacyjna pokryta pancerną kopułą. Są również pozostałości stanowiska bojowego dla ckm.
Zwiedzanie schronu jest bezpłatne i odbywa się z przewodnikiem po wcześniejszym umówieniu się. Przewodnik opowiada o historii tego miejsca, przeznaczeniu wyposażenia i zgromadzonych eksponatach o charakterze militarnym, których można dotknąć i przekonać się jak działają.
