Pisz zachęca do odwiedzin przyjemnym klimatem, ścieżkami spacerowymi nad rzeką Pisą, letnią plażą, ciekawymi muzeami. Z nadbrzeża można popłynąć statkiem „Smetek” w rejs po malowniczych mazurskich jeziorach albo skorzystać z licznych szlaków rowerowych. Wcześniej warto zawitać na rynek w Piszu, gdzie można odnaleźć ciekawe, czasami nawet zagadkowe ślady historii.
Spis treści
Rynek w Piszu – tutaj zacznij!
Pisz jest malowniczym mazurskim miastem, położonym nad jeziorem Roś, na skraju prastarej Puszczy Piskiej, nieopodal największego jeziora w Polsce – Śniardwy. Znajduje się na początku szlaku wodnego Wielkich Jezior Mazurskich, z tego powodu określane jest Bramą Mazur. Jest ważnym ośrodkiem turystyczno – wypoczynkowym, więc na zwolenników aktywnych, jak i spokojnych form wypoczynku czeka mnóstwo atrakcji. Centralnym punktem miasta jest rynek, który może stanowić doskonały wstęp do poznania tego urokliwego zakątka, dającego przedsmak walorów przyrodniczych i turystycznych Krainy Wielkich Jezior.
Dzieje miasta
Pisz należał niegdyś do Prus Wschodnich i zwany był dawniej Johannisburgiem. Historia miasta sięga XIV wieku, kiedy Krzyżacy wznieśli na skraju Puszczy Piskiej drewniany zamek. U podnóża zamku rozwijała się osada, która następnie stała się istotnym ośrodkiem handlowym. Prawa miejskie nadano jej w 1645 roku. Patronem Pisza został św. Jan Chrzciciel. Ludność miasta stanowili w przeważającej części Mazurzy. To właśnie oni nazwali swoje miasto „Pisz”, od staropruskiego słowa „pisa” oznaczającego „bagno”. Z pewnością za sprawą bagnistych terenów, które w ówczesnych czasach otaczały okoliczne jezioro i rzekę.
Ze względu na bogate tereny leśne i płytkie złoża darniowej rudy żelaza, rozwinęło się w tym regionie hutnictwo i przemysł drzewny. Dobrze funkcjonowały kuźnie przemysłowe w Wiartlu i Jaskowie. Ponadto, również huta żelaza w Wadolku przynosiła pokaźne zyski. Przemysł drzewny zapewnił Piszowi silny rozwój ekonomiczny, a przełom wieku XIX i XX zapisał się w historii miasta jako okres rozkwitu gospodarczego. Po II wojnie światowej odbudowano zniszczoną infrastrukturę i zabudowania, uwzględniając miejski rynek. 21 sierpnia 1945 roku miasto zostało przemianowane przez polską administrację na Jansbork, a później na Pisz.
Rynek w Piszu
Architektonicznie najbardziej atrakcyjnym elementem Pisza jest mały rynek otoczony ładnymi, pochodzącymi z XVIII i XIX wieku kamienicami. Latem na rynku w Piszu jest gwarnie, a lokalne kawiarnie i bary zapraszają do odpoczynku. Na pobliskiej ulicy Rybackiej znajduje się Dom Królewski, w którym prawdopodobnie dwukrotnie przebywał król Stanisław Leszczyński. Nieopodal można odkryć fragmenty zamku krzyżackiego, zobaczyć plebanię parafii protestanckiej i kaplicę cmentarną.
Neogotycki ratusz na rynku w Piszu
Istnienie ratusza w Piszu udokumentowano już w 1684 roku, zaznaczając go na planach miasta w południowej pierzei rynku. Budynek ten uwieczniono na najstarszej znanej fotografii Pisza z 1898 roku, przedstawiającej stary ratusz przed rozbiórką. W 1900 roku przebudowano go, zyskał wówczas styl neogotycki. Po zbombardowaniu miasta w 1945 roku przez Armię Czerwoną, ocalało tylko 30% zabudowań w centralnej części miasta. Po ratuszu miejskim pozostały jedynie ruiny. Obiekt został jednak z pietyzmem odbudowany i obecnie stanowi prawdziwą wizytówkę miasta. Uważany jest za najładniejszy ratusz na Mazurach.
Muzeum Ziemi Piskiej
We wnętrzach neogotyckiego ratusza na rynku w Piszu urządzono Muzeum Ziemi Piskiej. Można zobaczyć w nim ciekawą wystawę eksponatów, obejmującą niezwykłe okazy flory i fauny Puszczy Piskiej oraz zbiory dotyczące historii Pisza i okolic, a także dokumenty związane z życiem mieszkańców tego regionu. Znajdują się tu również zbiory literatury polskiej odnoszące się do tematyki mazurskiej.
W części przyrodniczej muzeum zgromadzono liczne eksponaty zwierząt żyjących w puszczy, np.: zimorodki, łyski i kormorany, jelenie, wilki i rysie. W części historycznej muzeum można poznać dzieje Pisza i Mazur, począwszy od czasów prehistorycznych (eksponaty m.in. rogów tura i przedmiotów użytkowych plemienia Galindów), po zakończenie II wojny światowej. Muzeum jest jedynym miejscem na Mazurach, gdzie można usłyszeć, dobiegającą z głośników, mazurską gwarę.
Kościół św. Jana Chrzciciela
Zwiedzając rynek w Piszu warto zwrócić uwagę na jeden z najstarszych zachowanych w mieście zabytków – murowaną wieżę kościoła św. Jana Chrzciciela z drewnianym hełmem i ostrołukowymi oknami. Tylko ona ocalała po pożarze z 1694 roku. Sam kościół odbudowano po reformacji w końcu XVIII wieku, modernizując jego wnętrza w 1843 roku. Świątynia, na podbudówce muru pruskiego, jest największym kościołem szachulcowym na Mazurach. Pierwotnie służyła przez wieki ewangelikom, obecnie wyznawcom religii rzymsko-katolickiej. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługuje strop kasetonowy wsparty na drewnianych słupach, późnorenesansowy ołtarz główny oraz ambona z 1701roku.
Baba Pruska
Podczas zwiedzania rynku w Piszu uwagę zwraca charakterystyczny kamienny posąg, zwany potocznie Babą Pruską. Rzeźba stoi przed ratuszem. Głaz znaleziono prawdopodobnie w pobliskich Wejsunach i przetransportowano do Pisza. Pruskie baby były kamiennymi posągami, prawdopodobnie związanymi z obrządkami pogańskimi. Przedstawiały dawne bóstwa lub wojowników. Jeśli chodzi o znajdującą się na rynku w Piszu „babę” zdania są podzielone. Jedni twierdzą, że najstarszy zabytek miasta przedstawia jednego z pruskich bogów, inni są zdania, że jest to rzeźba z XIX wieku.
Pisz – co jeszcze warto zobaczyć?
Drewniana wieża ciśnień
W niewielkiej odległości od rynku znajduje się doskonały punkt widokowy na panoramę miasta i pobliskiego jeziora Roś oraz zielonej Puszczy Piskiej. Wieża ciśnień, która stanowi bezcenny zabytek infrastruktury przemysłowo – komunalnej, zaopatrywała miasto w wodę do 1992 roku. Dawny 100-tonowy zbiornik na wodę, wymontowano i postawiono obok wieży, aby na jego miejscu zbudować taras widokowy, na który można wjechać windą. Punkt widokowy otwarty jest w sezonie letnim (od maja do września). Z wieży widać fabrykę sklejki, w której w latach 80-tych spisano postulaty Solidarności. Na parterze budowli znajduje się kawiarenka.
Pomnik Melchiora Wańkowicza
Kierując się z rynku w stronę bulwarów miejskich możemy trafić do przystani nad rzeką Pisą. Turyści i mieszkańcy miasta lubią przychodzić tutaj na spacery. Po drodze mijają pomnik Melchiora Wańkowicza. Po jednej stronie rzeki stoi pisarz przy swoim kajaku Kuwaka, a na drugim brzegu Pisy znajduje się granitowa rzeźba przestawiająca książkę „Na tropach Smętka”, w której Wańkowicz opisał swoją podróż po Mazurach.
Zobacz również
- Basen w Piszu (Pływalnia)
- Mazury jesienią – zobacz co oferuje Pisz i okolice
- Mazury zimą – co można robić w Piszu i okolicach?
Zdjęcie we wpisie: MOs810, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons