Jezioro Roś (niem. Rosch See) również znane jako Jezioro Warszawskie, położone jest w województwie warmińsko-mazurskim, na południowym wschodzie od jeziora Śniardwy i około 2 km na północny-wschód od Pisza. W okolicach zbiornika znajdują się dwie miejscowości: największe miasto powiatowe – wspomniany Pisz oraz wieś Rostki.
Spis treści
Zbiornik o nietypowym kształcie
Jezioro Roś jest zbiornikiem pochodzenia polodowcowego, który powstał na odnodze martwego lodu, tworzącego największe jezioro w Polsce – Śniardwy. Zbiornik jest zróżnicowany morfometrycznie i charakteryzuje się nietypowym kształtem, przypominającym rozpłaszczoną literę „S”. Jezioro Roś dzieli się na trzy, wyraźnie wykształcone części – niemal równoległe rynny, które łączą łagodne zakola. Całkowita długość rynien wynosi 25 km. Zbiornik posiada dobrze rozbudowany system połączeń rzeczno-kanałowych z innymi akwenami. We wschodniej części akwenu wchodzi Kanał Jegliński, będący najdłuższym na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Kanał łączy Jezioro Roś, poprzez Seksty ze Śniardwami.
Zbiornik zasilany jest głównie wodą napływającą z jeziora Śniardwy oraz rzeczki Święceń, a także innych cieków odprowadzających wodę z okolicznych bagien. Do jeziora Roś wpływają także dwie niewielkie rzeczki: Wilkus i Konopka. Wilkus łączy na północy jezioro Roś z jeziorem Kocioł. Ze wschodniej części akwenu wypływa 80-kilometrowa rzeka Pisa, która tworzy urokliwy szlak kajakowy.
Jezioro Roś z bliska
Zbiornik ten, pomimo że nie posiada wysp, charakteryzuje się mocno rozwiniętą i urozmaiconą linią brzegową o długości 51,60 km, a także bogatą rzeźbą dna o podłożu piaszczystym. Brzegi jeziora Roś są nieregularne, które tworzą liczne zatoki i cyple. Dwie największe zatoki to: Rudzka i Bylicka. Pomiędzy częścią centralną i północną akwenu rozciągają się 2 półwyspy: Piechowski i Czarny Róg, na którym leży wieś o tej samej nazwie. Wzdłuż wschodnich brzegów jeziora ciągną się strome zbocza.
Jezioro Roś położone jest na wysokości 115.4 m n.p.m. i zajmuje powierzchnię 1887,7 ha. Jego długość maksymalna wynosi ponad 11,40 km, a szerokość – 2,15 km. Największe, ponad 20-metrowe głębokości jeziora Roś znajdują się w jego centralnej części. Maksymalna głębokość akwenu wynosi tam 31,8 m. W części południowej oraz północno–zachodniej parametr ten nie przekracza 15 m. Średnia głębokość jeziora wynosi 8,1 metra, jednak w północnej rynnie jest to zaledwie około 1 metra. Dodatkowo ta część zbiornika jest bardzo zarośnięta. Wody jeziora Roś zalicza się do II klasy czystości.
Jezioro Roś – idealne dla wędkarzy
Z racji sporej głębokości i urozmaiconego dna jeziora nie brakuje w nim ryb. Jezioro Roś powszechnie uznawane jest za akwenem typu sielawowego, gdyż w jego centralnej części znajduje się tzw. sielawowa głębia. Na szczupaka czyhać najlepiej w okolicach odnogi północnej – przy pojedynczych i zarośniętych oczkach. W jeziorze można spotkać bolenia, który jest największą atrakcją dla spinningistów, a przy odrobinie szczęścia także natrafić na ławicę okoni. Lokalni wędkarze mówią, że podobno w miejscu, gdzie Kanał Jedliński uchodzi do jeziora Roś można złowić ogromne sumy. Ponadto w łowisku występuje: stynka, sandacz, jaź, karaś, lin, szczupak, węgorz, sum i ukleja. Dobrą wskazówką naprowadzającą wędkarza na ryby są drapieżne ptaki, kołujące nad jeziorem.
Strefa przybrzeżna zbiornika prawie w całości porośnięta jest roślinnością wodną, tworząc miejscami rozległe trzcinowiska. Brzegi jeziora Roś stanowią dogodne miejsca gniazdowania wielu gatunków ptactwa wodnego, tj.: czapli, perkozów oraz różnych gatunków kaczek. Jezioro Roś otaczają przeważnie łąki i pola uprawne, a także tereny leśne. Te ostanie występują w północno–wschodniej części akwenu, trochę zalesień znajduje się również na północno–zachodnich krańcach jeziora.
Jezioro Roś – odpoczynek bez tłumów
Amatorzy wekowania upodobali sobie ten akwen nie tylko z powodu bogactwa ryb, ale również w związku z panującą tu ciszą i spokojem. Pomimo, że jezioro Roś leży na szlaku żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich, pływa na nim niewiele żaglówek. Dzieje się tak za sprawą charakterystycznego kształtu i położenia zbiornika, na który można wpłynąć jedynie poprzez, mało atrakcyjny do żeglowania, Kanał Jegliński ( po złożeniu masztu). Dodatkowym utrudnieniem podczas żeglugi jest konieczność przeprawienia się przez śluzę Karwik. Poza tym przy brzegach jeziora Roś brakuje miejsc do zakotwiczenia, nie licząc tych położonych najbliżej Pisza.
Dzięki temu jezioro Roś zachowało idealne warunki dla miłośników wędkowania oraz dla turystów spragnionych odpoczynku i relaksu nad wodą, w miejscu niezmąconym gwarem. Miłośnicy wędrówek mogą również zapuścić się w dzikie knieje Puszczy Piskiej, skorzystać ze tras rowerowych lub ścieżek dla pieszych.
Jezioro Roś – okoliczne atrakcje
W okolicy jeziora Roś jest wiele efektownych miejsc wartych zobaczenia. Najwięcej ciekawych atrakcji znajduje się w stolicy regionu – Piszu. Turystów przyciąga tu przede wszystkim interesująca miejska zabudowa z neogotyckim ratuszem, w którym obecnie mieści się m.in. Muzeum Ziemi Piskiej. Naprzeciwko ratusza znajduje się XVIII-wieczna baszta. W centralnym punkcie miasta można także podziwiać intrygujący monolit- „kamienną babę”, przedstawiające najprawdopodobniej pradawne bóstwo Kurko, z czasów Galindów – dawnych mieszkańców ziemi piskiej.
Warto się udać na malownicze nadbrzeże rzeki Pisy, przy którym znajduje się pomnik Melchiora Wańkowicza z kajakiem. Na przeciwległym brzegu znajduje się granitowa książka „Na tropach Smętka” oraz kamienna tablica, przedstawiająca trasę podróży po mazurskich jeziorach i rzekach. Można również opłynąć jezioro Roś stateczkiem turystycznym o nazwie Smętek, który wypływa z pobliskiego portu. Amatorzy większych wyzwań wodnych mogą wybrać łatwy i bezpieczny spływ kajakowy Pisą. Spływ wiedzie przez łąki oraz lasy Puszczy Piskiej, gwarantując niezapomniane widoki.
W niewielkiej wsi Kaliszki, oddalonej o 11 km od jeziora Roś, warto zobaczyć odrestaurowany dwór z 1830 roku, który należał do rodziny Jorstreuterów, a później do Windenseinów. Zarówno pałacyk, jak i park można podziwiać w całej okazałości. W dworze obecnie mieści się hotel, a w parku rosną trzystuletnie dęby, pod którymi organizowane są pikniki.
W Białej Piskiej, oddalonej o 17 kilometrów od jeziora Roś, można zwiedzić barokowy Kościół Św. Andrzeja Boboli z zabytkową chrzcielnicą i ołtarzem głównym. Ciekawy jest także XX-wieczny ratusz i wieża ciśnień z 1928 roku – budowla o niespotykanym kształcie, wykonana z surowej czerwonej cegły.
Andrzej Wolinski, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons