Jezioro Bełdany, otoczone ze wszystkich stron borami Puszczy Piskiej, ma wyjątkowy urok. Każdy zakręt odsłania nowe malownicze zakątki, a niewielkie zatoczki skrywają urocze kąpieliska i liczne wygodne miejsca do zacumowania. Wznoszące się nad taflą wody zalesione wzgórza schodzą niemalże bezpośrednio do wody. Można więc bez trudu połączyć rekreację wodną ze spacerem po niezwykłej puszczy.
Spis treści
Bełdany w wyjątkowym reportażu z podróży po Mazurskiej Krainie
Melchior Wańkowicz był znakomitym dziennikarzem, wybitnym polskim pisarzem, znanym szczególnie ze swojej różnorodnej twórczości literackiej oraz reportażowej. Dzięki temu, był bardzo ceniony za odwagę w badaniu rzeczywistości, poruszaniu istotnych tematów związanych z historią, kulturą oraz polityką. W swojej powieści reportażowej „Na torpach Smętka” zawarł relację z wyprawy na tereny dzisiejszej Warmii i Mazur. Odbył ją w 1935 roku. Wśród licznych głębokich obserwacji i żywiołowej narracji znalazł się również opis jeziora Bełdany:
…wpłynęliśmy niebawem na jezioro Bełdańskie. Jezioro niebezpieczne dla żeglarzy, bo ma tę właściwość, że wiatr się na nim zmienia, co chwilę wypada z zaułków jeziornych. Bełdany mają takie „prześwisty”, przez które ciągnie wiatr omal morski; bo łączą się z potężnymi Śniardwami. Nam jednak wiatr dobrze w żaglach siedział, cieszyliśmy się słuchając, jak rozpryskuje się woda, pruta dziobem. Od czarnych zalesionych brzegów odrywały się barwne łódeczki, środkiem szły parowczyki wycieczkowe.
Z pewnością ten obrazowy opis stanowi wystarczającą zachętę, aby przyjrzeć się z bliska Bełdanom.
Jezioro Bełdany (niem. nazwa Beldahnsee)
Rynny jezior Bełdany i Nidzkiego, scalone mniejszymi zbiornikami Guzianki Małej i Wielkiej, tworzą długą wstęgę wody, określaną często mianem najpiękniejszej części Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Fragment tej ponad 37- kilometrowej rynny polodowcowej wypełniają wody jeziora Bełdany. Zbiornik na północy łączy się z jeziorem Mikołajskim, a na południowym – wschodzie (poprzez śluzę wodną Guziankę) z jeziorem Guzianka Mała.
Jezioro Bełdany ma niemal 12,5 km długości, w najszerszym miejscu osiąga 2500 m, natomiast w najwęższym zaledwie 200 m. Powierzchnia zbiornika wynosi 940,6 ha. Jego brzegi są na ogół wysokie, miejscami nawet strome, otoczone połaciami leśnymi. Jedynie w okolicach zatoki Wigryńskiej oraz zatoki Iznockiej są niskie, w części podmokłe, pokryte łąkami lub polami uprawnymi. Bełdany składają się z wyraźnie wyodrębnionych części. Poza tym, w południowym obszarze linia brzegowa jest mocno rozwinięta i obfituje w liczne cyple oraz półwyspy. Część północna Bełdan jest węższa, natomiast linia brzegowa mniej urozmaicona.
Bełdany – typowy przykład rynnowego jeziora polodowcowego
Na jeziorze Bełdany jest osiem wysp o łącznej powierzchni 33 ha oraz dwie duże zatoki. Pierwsza, w części północno – zachodniej, to Zatoka Iznocka, na obszarze której znajduje się ujście rzeki Krutyni. Druga – Zatoka Wygryńska, leży w południowo – zachodniej części zbiornika, w miejscu ujścia rzeki Nidka. Cały akwen odznacza się dnem znacznie zróżnicowanym pod względem wysokości. Na niektórych obszarach występują głęboczki, położone zazwyczaj obok kamienistych górek lub duże wypłycenia. Najpłytsze można spotkać w obszarze zatok: Iznockiej i Wygryńskiej. Natomiast najgłębsze nieopodal wsi Piaski, gdzie głęboczki mają nawet 30 m.
Większość źródeł podaje, że Bełdany są jeziorem typu leszczowego, inne, że sielawowego. Faktem jest ,że południowa część zbiornika obfituje w leszcza i płoć, w północnej części występuje licznie sandacz, szczupak, okoń i węgorz.
Bełdany na Szlaku Puszczańskim
Jezioro Bełdany leży na południe od jeziora Mikołajskiego, w całości w obrębie Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Należy do zbiorników wodnych najchętniej odwiedzanych przez żeglarzy. Wielki szlak jeziora Bełdany, jezior Guzianki Małej i Guzianki Wielkiej oraz jeziora Nidzkiego stanowi wspaniałą 37,5- kilometrową trasę o niezwykłych walorach żeglarskich, turystycznych i krajobrazowych. Podczas pokonywania tego wspaniałego szlaku jeziornego będziemy mieć wiele sposobności do obserwacji zwierząt, podziwiania fascynujących widoków, obcowania z unikatową przyrodą. Trasa obfituje w miejsca do kąpieli, pływania wpław oraz wędkowania. Podczas przerw w żeglowaniu można skorzystać z wielu tras spacerowych, możliwości grzybobrania, zbierania poziomek, czarnych jagód, malin, jeżyn, a w okresie jesiennym – orzechów laskowych.
Przez całą długość jeziora Bełdany prowadzi szlak żeglowny z Mikołajek do Rucianego–Nidy. Ze szlaku, który ma długość 19,2 km, korzystają również statki białej floty. Ponadto akwen przecina szlak kajakowy Krutyni. Cześć prowadząca przez Bełdany ma swój początek u ujścia rzeki w Zatoce Iznockiej i biegnie do śluzy Guzianka.
Nad brzegiem Bełdan
Na obrzeżach akwenu leżą liczne miejscowości z dogodnymi przystaniami. Na północno-wschodnim zalesionym brzegu położna jest wieś Wierzba oraz Popielno ze słynną Stacją Badawczą Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN. Natomiast na południowym brzegu znajduje się miejscowość letniskowa Piaski. Wzdłuż zachodniego brzegu, od północy znajdują się kolejno: wieś sołecka Iznota, Kamień z wielką Stanicą Wodną PTTK oraz popularna miejscowość turystyczna Wygryny.
W miejscu, gdzie Bełdany łączą się z jeziorem Mikołajskim funkcjonuje jedyny na Mazurach linowy prom samochodowy. Skraca on drogę z Mikołajek do Wierzby, Popielna i Niedźwiedziego Rogu. Kursujący co godzinę prom w Wierzbie stanowi dużą atrakcję turystyczną. Przeprawa, podczas której prom pokonuje odległość około 360 metrów, trwa 10 minut.
Zobacz też
Zdjęcie we wpisie: Andrzej Otrębski, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
