Puszcza Piska - największy kompleks leśny na Mazurach

Puszcza Piska jest unikatowym kompleksem leśnym, zajmującym około 1005 km² powierzchni. Obecnie jest to największy obszar chronionego krajobrazu w naszym kraju. Region ten urzeka bogactwem natury, zachwyca różnorodnością gatunków fauny i flory, fascynuje pierwotną dzikością.

Spis treści

Położenie

Puszcza Piska znajduje się w obrębie:

trzech regionów: Pojezierza Mrągowskiego, Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Równiny Mazurskiej.
trzech województw: warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, a także podlaskiego.
16. gmin: Biała Piska, Biskupiec, Dźwierzuty, Kolno, Łyse, Mikołajki, Mrągowo, Orzysz, Piecki, Pisz, Rozogi, Ruciane-Nida, Sorkwity, Szczytno, Świętajno, Turośl.

Pradawna knieja

W języku polskim Puszcza Piska inaczej zwana jest Puszczą Jańsborską, Wielką Knieją albo Knieją Jańsborską. Na terenie kompleksu znajdują się liczne jeziora m.in.: Śniardwy, Tałty, Jezioro Mikołajskie, Bełdany, Jezioro Nidzkie, Jegocin oraz Łuknajno, Pogobie Wielkie, Warnołty i Jezioro Mokre (jeziora rezerwatowe). Przez teren puszczy przepływają dwie rzeki główne – Pisa i Krutynia oraz mniejsze cieki, drobne rzeczki i strumienie w rowach. W części południowej Puszczy Piskiej swoje źródło mają: Rozoga, Szkwa oraz Rybnica. W najbogatszej pod względem przyrodniczym fragmencie puszczy utworzony został Mazurski Park Krajobrazowy.

Puszcza Piska i jej dzieje

Teren Puszczy Piskiej, ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia, odznacza się bogactwem form geomorfologicznych. Na północy przeważają jeziora rynnowe, wzgórza moreny czołowej oraz obszary równinne moren dennych. Natomiast w krajobrazie południowych terenów widoczne są przede wszystkim, poprzecinane dolinami, równiny sandrowe. 10 tysięcy lat temu na tym terenie dominowała roślinność tundrowa. W wyniku stopniowego ocieplenia pojawiły się sosny, brzozy, a w późniejszym okresie również osiki, dęby, wiązy oraz leszczyny. Na początku naszej ery Puszczę Piską (zwłaszcza jej północną cześć) zamieszkiwało plemię Galindów. Jednak z powodu nieustających walk na pograniczu mazowiecko-pruskim, w XIII wieku plemię to zostało niemal zupełnie przetrzebione.

W XIV wieku zasiedlający puszczę Krzyżacy rozpoczęli rabunkową gospodarkę leśną. Wypalali oraz wycinali połacie Puszczy Piskiej pod pastwiska. Stale zmniejszała się także populacja niektórych gatunków zwierząt (żubrów, dzikich koni, niedźwiedzi). W XVII wieku elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm zapoczątkował kolonizację niezamieszkałych dotąd terenów leśnych. W tym okresie powstały liczne osady, m.in.: Wiartel, Kowaliki, Krzyże, Przerośl, Wejsuny. Od początku XIX wieku rozpoczęło się planowe administrowanie oraz gospodarowanie w Puszczy Piskiej.

Bogactwo świata zwierząt i roślin

Cały obszar leśny Puszczy Piskiej charakteryzuje się ogrmną różnorodnością fauny i flory. W szczególności w obrębie Mazurskiego Parku Krajobrazowego liczba określnych gatunków roślin jest imponująca i stanowi 33% flory naszego kraju. Można tu spotkać dużą liczbę bardzo rzadkich roślin chronionych, w tym: chamedafne północną, wierzbę borówkolistną, brzozę niską, storczyki, lilię złotogłów, goździka pysznego. Są wśród nich zarówno przepiękne niezwykle efektowne, jak i niepozorne rośliny, występujące w różnych odmianach i wariantach kolorystycznych.

W Puszczy Piskiej również świat zwierząt prezentuje się okazale. W lasach zamieszkują gównie gatunki łowne: jeleń, sarna, dzik, łoś oraz ssaki drapieżne: lisy, borsuk, jenoty, wilki, kuny, wydry, a także norki amerykańskie. Obszar ten zamieszkują liczne populacje ptaków wodno-błotnych, gniazduje tu m. in.: perkoz dwuczubaty, czapla siwa, kormoran, żuraw, bocian czarny. Teren Puszczy Piskiej stanowi ostoję wielu ptaków drapieżnych, m.in.: bielika, orlika krzykliwego, kani rudej oraz czarnej, cietrzewi, kuropatwy, przepiórki i jarząbka.

Puszcza Piska, a obszary chronione

W kompleksie Puszczy Piskiej utworzonych zostało 14 rezerwatów:

Czaplisko Ławny Lasek – dawniej rezerwat ornitologiczny, a obecnie park utworzony w celu ochrony drzewostanu sosnowego, miejsca gniazdowania czapli siwej.
Jezioro Nidzkie – rezerwat krajobrazowy o powierzchnia około 2935 ha obejmuje obszar Jeziora Nidzkiego i tereny okalające.
Jezioro Pogubie Wielkie – rezerwat ornitologiczny o powierzchni 20,93 ha, utworzony w celu ochrony tarliskowych miejsc wybranych gatunków ryb, a także miejsc lęgowych oraz żerowisk ptaków wodno-błotnych.
Królewska Sosna – rezerwat leśno-torfowiskowy utworzony w celu ochrony drzewostanu Puszczy Piskiej i boru mieszanego.
Jezioro Warnołty – rezerwat krajoznawczo-ornitologiczny o powierzchni 373,3 ha, utworzony dla ochrony miejsc lęgowych oraz gniazd ptaków wodnych, błotnych i drapieżnych.
Krutynia – rezerwat przyrody utworzony w celu ochrony Jeziora Krutyńskiego i roślinności wodnej.
Krutynia Dolna – rezerwat krajobrazowo-florystyczno-faunistyczny, utworzony w celu zachowania w naturalnym stanie krajobrazu polodowcowego, naturalnych ekosystemów wodnych oraz unikalnego bogactwa flory i fauny tej części Puszczy Piskiej.
Jezioro Lisunie – rezerwat przyrody ochrony stanowisk rzadkich roślin wodnych.
Pierwos – rezerwat florystyczny powołany dla ochrony unikatowego ekosystemu leśnego terenów okalających jezioro Pierwos, strumienie Pierwos oraz Gardynka.
Piłaki – rezerwat ustanowiony dla ochrony miejsca żerowania i gniazdowania wielu gatunków ptaków oraz opieki stanowisk unikatowych gatunków roślin.
Pupy – rezerwat leśny utworzony dla ochrony starodrzewu mieszanego tej części Puszczy Piskiej.
Strzałowo – rezerwat przyrody utworzony w celach naukowych i dydaktycznych dla ochrony lasu sosnowego, świerkowego z domieszką dębu, charakterystycznego dla Puszczy Piskiej, a także ochrony ponad 115 gatunków roślin chronionych.
Jezioro Łuknajno – rezerwat ornitologiczny objęty międzynarodową ochroną w ramach programu UNESCO – Człowiek i Biosfera, utworzony celem zachowania kolonii łabędzia niemego.
Zakręt – rezerwat utworzony dla ochrony krajobrazu morenowego oraz starego boru mieszanego z niewielkimi jeziorami, na których występują wyspy pływające.